Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) είναι Κρατικός Ερευνητικός Οργανισμός που λειτουργεί υπό την εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Είναι ΝΠΔΔ και προέκυψε με την ενοποίηση του Εθνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (Ε.Κ.Θ.Ε.) και του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (Ι.ΘΑ.ΒΙ.Κ) το 2003, με το νόμο 2919/25.6.2001 «Σύνδεση Έρευνας και Τεχνολογίας με την παραγωγή».
Το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. είναι το μεγαλύτερο Θαλάσσιο Ερευνητικό Κέντρο στην Ελλάδα, που αποτελείται από τρία Ινστιτούτα: Ωκεανογραφίας (ΙΩ), Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (Ι.ΘΑ.Β.Β.ΥΚ.) και Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων (Ι.ΘΑ.ΒΙ.Π.Ε.Υ.). Το Κέντρο διαθέτει σύγχρονες, άρτια εξοπλισμένες εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων τριών ερευνητικών σκαφών (το Ερευνητικό Σκάφος ΑΙΓΑΙΟ, μήκους 62 μέτρων, το ερευνητικό αλιευτικό πλοίο ΦIΛIA και το μήκους 10 μέτρων ΑΛΚΥΩΝ), ένα επανδρωμένο υποβρύχιο και πολλά τηλεκατευθυνόμενα οχήματα για τις υποβρύχιες δραστηριότητες. Επίσης έχει δύο δημόσια ενυδρεία στην Κρήτη (τον «Θαλασσόκοσμο») και στη Ρόδο. Επίσης διαθέτει υποβρύχιο τεχνολογικό πάρκο στις Κάτω Γούβες-Ηρακλείου.
Το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. έχει στόχο να φέρει εις πέρας επιστημονικές και τεχνολογικές έρευνες και πειραματική ανάπτυξη, διάδοση και εφαρμογή των παραγόμενων αποτελεσμάτων, ειδικότερα στα πεδία της μελέτης και της προστασίας της υδρόσφαιρας, τους οργανισμούς της, την αλληλεπίδρασή της με την ατμόσφαιρα, τις ακτές και το βυθό της θάλασσας, τις φυσικές, χημικές, βιολογικές και γεωλογικές συνθήκες που επικρατούν και ρυθμίζουν τα προαναφερθέντα συστήματα με:
- την παραγωγή προϊόντων και παροχή υπηρεσιών.
- τη στήριξη της λήψης αποφάσεων όσο αφορά στο γενικό κοινό, την οικονομία και τον πολιτισμό.
- την οικονομική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων είτε από το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. και/ή από τους εργαζομένους του ή από τρίτους.
Για την επίτευξη των στόχων του το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. :
- Σχεδιάζει και φέρει εις πέρας επιστημονικά και τεχνολογικά προγράμματα, projects και επεξεργάζεται σχετικές ερευνητικές μελέτες.
- Προωθεί την ανάπτυξη των σχέσεων και των συνεργασιών με διεθνείς οργανισμούς, AEI (Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα) και σχετικά εθνικά και διεθνή Ερευνητικά Ινστιτούτα όπως επίσης νομικά και φυσικά πρόσωπα.
- Προωθεί την επιστημονική εξειδίκευση στα προαναφερθέντα.
- Συμβάλει στην εκπαίδευση, στην ενημέρωση και στη γενική γνώση του κοινού.
- Παρέχει επιστημονική και τεχνολογική πληροφορία μέσω του κατάλληλου ιστότοπου.
- Παρέχει προϊόντα και προσφέρει υπηρεσίες σχετικές με τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα.
- Αντιπροσωπεύει την Ελλάδα σε Διεθνείς Οργανισμούς με σχετικές δράσεις.
Το Κέντρο είναι εξαιρετικά δραστήριο σε όλα τα προγράμματα-πλαίσια της ΕΕ και εμπλέκεται σε πολλά διεθνή προγράμματα ως συντονιστής ή εταίρος (π.χ. Η2020, FP7, CLAIM, PERSEUS, TAPAS, DIVERSIFY, KBBE, ENV, OCEANS, QoL, MAST, FAIR, AIR, LIFE, Interreg, MAREFISH κλπ) και έχει τακτική ανταλλαγή προσωπικού και φοιτητών με γνωστά ερευνητικά ιδρύματα στην Ευρώπη.
Στο πρόγραμμμα ΒΙΟΑΞΙΟΠΟΙΩ συμμετέχουν τα δύο από τα τρία Ινστιτούτα: το Ι.ΘΑ.Β.Β.ΥΚ. (που είναι και ο Συντονιστής του Προγράμματος) και το Ι.ΘΑ.ΒΙ.Π.Ε.Υ.
Ο Συντονιστής του Βιοαξιοποιώ είναι το Ι.ΘΑ.Β.Β.ΥΚ. που έχει ως επιστημονικό αντικείμενο την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη, που αναφέρεται κυρίως στη βιοποικιλότητα, τη δομή και τη δυναμική του οικοσυστήματος, τη διαχείριση των οικοσυστημάτων, τη γενετική των θαλάσσιων οργανισμών, την αναζήτηση νέων ή βελτιωμένων προϊόντων και οργανισμών, καθώς και την πιστοποίηση της γνησιότητας και προέλευσης των οργανισμών και προϊόντων τους. Τα εργαστήρια έχουν πιστοποιηθεί και έχουν αποκτήσει κωδικούς εκτροφής πειραματόζωων και πειραματισμού (EL 91-BIO-03. EL 91-BIO04). Οι εγκαταστάσεις στην Αττική περιλαμβάνουν εξειδικευμένα εργαστήρια διατροφής και ποιότητας ιχθύων και ιχθυοπαθολογίας, τα οποία διαθέτουν υψηλής τεχνολογίας εξοπλισμό.
Το Ι.ΘΑ.Β.Β.ΥΚ. και το Εργαστήριο Διατροφής και Ομικών Τεχνολογιών του Δρ. Γιάννη Κοτζαμάνη (Επιστημονικού Υπευθύνου και Συντονιστή του Έργου ΒΙΟΑΞΙΟΠΟΙΩ) εστιάζονται στην εκτίµηση της θρεπτικής αξίας των πρώτων υλών των σιτηρεσίων της τσιπούρας και του λαβρακιού καθώς και στην κατάρτιση κατάλληλων σιτηρεσίων για νέα εκτρεφόµενα είδη ψαριών της Ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας.
Ειδικότερα, η έρευνα του εργαστηρίου εστιάζεται στην αξιοποίηση των απορριπτόμενων αλιευμάτων και υποπροιόντων φιλετοποίησης ιχθύων, στην ανάπτυξη οικονοµικών καινοτόµων σιτηρεσίων για την αντικατάσταση της ζωντανής τροφής από τεχνητή στα πρώτα στάδια ζωής των νυµφών των θαλασσινών εκτρεφόµενων ψαριών, στην έρευνα για την αντικατάσταση του ιχθυάλευρου και ιχθυελαίου από εναλλακτικές πηγές πρωτεΐνης και ελαίου, φυτικής ή και ζωικής προέλευσης ιδιαίτερα στα σιτηρέσια της τσιπούρας και του λαβρακιού καθώς και στον προσδιορισµό των διατροφικών απαιτήσεων τους. Τα τελευταία χρόνια έχει μελετηθεί η επίδραση διαφορετικών επιπέδων υδρολυµένων πρωτεϊνών που προέρχονται από ψάρια αλιείας ή υποπροϊόντα φιλετοποίησης στην ανάπτυξη και υγεία των ψαριών τσιπούρας και λαβρακιού. Ως εργαλεία ρουτίνας για τη µελέτη της φυσιολογίας θρέψης και ανάπτυξης των ψαριών χρησιµοποιούνται βιοχηµικές αναλύσεις, µετρήσεις πεπτικών ενζύµων και ιστολογικές παρατηρήσεις. Τελευταία έχει γίνει εστίαση στην εφαρµογή των τεχνικών της πρωτεοµικής επιστήµης στην ανάπτυξη, υγεία και ποιότητα των εκτρεφόµενων ψαριών των ιχθυοκαλλιεργειών µελετώντας τις πρωτεΐνες (πχ µυοσίνη, τροποµυοσίνη, HSP), τη δράση τους τις αλληλεπιδράσεις και τις µεταβολές τους από εξωγενείς παράγοντες (περιβάλλον-διατροφή) σε επίπεδο κύτταρου, οργάνου και οργανισµού γενικότερα. Η πρωτεοµική επιστήµη µπορεί να δώσει απαντήσεις σχετικά µε την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το εκτρεφόµενο ψάρι. Για την µελέτη της ταυτοποίησης, δράσης και διαφοροποίησης των πρωτεϊνών στο ψάρι υπάρχει οργανωμένο εργαστήριο πρωτεοµικής τεχνολογίας που είναι εξοπλισμένο με 2 D PAGE, Q –TOF και MALDI TOF.
Το Ι.ΘΑ.ΒΙ.Π.Ε.Υ. εστιάζει τις δραστηριότητες του στους τομείς της αλιείας και των εσωτερικών υδάτων και κατέχει ηγετική θέση σε αυτούς τους τομείς στην Ελλάδα, με σημαντική δραστηριότητα και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, αλλά και της Ευρώπης γενικότερα. Κατά την τελευταία εξωτερική αξιολόγηση απέσπασε τον τίτλο του Κέντρου Αριστείας Αλιείας, Παράκτιας Ζώνης και Διαχείρισης Εσωτερικών Υδάτων. Διατηρεί άριστες επαφές με τον κλάδο της αλιείας και έχει καθημερινή επαφή με τους αλιείς στο πλαίσιο της παρακολούθησης της αλιευτικής δραστηριότητας. Επιπλέον, παρέχει μαθήματα κατάρτισης σε αρκετές ομάδες αλιέων και συμβουλές για τη βελτίωση της αποδοτικότητας των εργαλείων, της επιλεκτικότητας των εργαλείων, αλλά και για την επίλυση των συγκρούσεων μεταξύ των διαφόρων αλιευτικών τομέων. Έχει πραγματοποιήσει πολλές μελέτες που ασχολούνται με την οικονομική απόδοση του αλιευτικού στόλου και την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση του τομέα της αλιείας. Το Ι.ΘΑ.ΒΙ.Π.Ε.Υ. συμβάλλει καίρια στην αλιευτική έρευνα που διεξάγεται στη Μεσόγειο, καθώς συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Αλιείας, καθώς και στα μεγάλα έργα δικτύων ERANET Marifish, EUROCEAN και COFASP, ενώ έχει ενεργή συμμετοχή και πρωταγωνιστικό ρόλο και σε Διεθνείς Οργανισμούς που ασχολούνται με τη διαχείριση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων. Επιστήμονες του Ινστιτούτου πρωτοπορούν στην ανάπτυξη εργαλείων εκτίμησης της ποιότητας των ποτάμιων και υγροτοπικών οικοσυστημάτων και συμμετέχουν σε πανευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και ερευνητικά προγράμματα τα οποία αποσκοπούν στην ανάπτυξη μεθοδολογιών οικολογικής αξιολόγησης, αλλά και ορθών πρακτικών περιβαλλοντικής διαχείρισης και αποκατάστασης.